Sự phát triển của con người kéo theo nhiều rác thải và yêu cầu xử lí lượng rác thải này hiệu quả, an toàn là tất yếu, rác thai từ con người cũng được chú trọng, do nhu cầu đó các nhà vệ sinh chứa chất thải cũng được hình thành từ rất lâu. Tất cả các khu vực từ nông thôn đến thành thị ngày nay đã và đang chuyển từ các nhà vệ sinh kiểu cũ bất tiện, mất vệ sinh (loại nhà xí dùng để lấy phân bón cho cây trồng) sang xây dựng nhà vệ sinh tự hoại tiện nghi, sạch sẽ.
Nhà vệ sinh bán tự hoại là gì đã xuất hiện được một thời gian dài và ngày càng trở nên phổ biến trên nhiều khu vực, tuy nhiên thì trên thực tế lại không có nhiều người nắm được nguyên lý hoạt động của nhà vệ sinh tự hoại từ đó dẫn đến việc thiết kế, xây dựng nhà vệ sinh tự hoại sai cách và tất nhiên là sử dụng cũng sai cách khiến cho tuổi thọ của công trình bị ảnh hưởng, hay bị hỏng, rò rỉ, thậm chí là không sử dụng được và phải đập bỏ xây lại, nghiêm trọng hơn là các sự cố xảy ra với nhà vệ sinh tự hoại như: nứt nhà vệ sinh hoạt, bể phốt bị đầy, bể phốt bị thấm, nhà vệ sinh có mùi,…..
Muốn sử dụng được một nhà vệ sinh hoàn hảo, không gặp sự cố thì trước tiên chúng ta cần tìm hiểu kĩ nhà vệ sinh bán tự hoại là gì, hướng dẫn các bạn cách xây dựng nhà vệ sinh tự hoại, trong bài viết này Ma Thiên Ký đã lấy lời khuyên, cách thức xây dựng của nhiều chuyên gia sau đó tổng hợp ngắn gọn nguyên lý hoạt động của nhà vệ sinh tự hoại để các bạn có một cái nhìn tổng quan hơn từ đó cũng dễ dàng nắm bắt các thao tác và lưu ý khi xây dựng nhà vệ sinh tự hoại tiêu chuẩn nhất.
Nhà vệ sinh bán tự hoại là gì?
Nhà vệ sinh bán tự hoại là gì, là nơi chúng ta thải ra những chất thải dạng đặc và theo thời gian sẽ được phân hủy thành những chất thải dạng lỏng sau đó theo ống thoát nước ra ngoài. Hầm tự hoại có nhiều ưu điểm bởi chi phí xây dựng thấp, nhưng đem lại hiệu suất xử lý ổn định, giúp bảo vệ môi trường.
Khi chúng ta sử dụng nhà vệ sinh bán tự hoại là gì, nước thải từ bồn cầu đươc dẫn theo một đường ống thoát lớn đi vào hầm cầu, hay còn gọi là bể phốt. Tại đây nước thải sẽ được xử lý sinh học yếm khí. Những chất cặn bã sẽ được lên men và lắng xuống đáy bể, phần nước được tách riêng chảy ra ngoài hố ga theo ống dẫn.
Nhà vệ sinh bán tự hoại được nhiều người gọi với nhiều cái tên khác nhau như: Bể tự hoại, hầm cầu, tự hoại, hầm tự hoại, bể phốt…
Bể tự hoại ( tiếng anh là septic tank) là một phần chính của hệ thống xử lý nước thải tại chỗ. Đồng thời thực hiện hai chức năng: lắng nước thải và lên men cặn lắng.
Bể tự hoại nên đặt ở đâu
- Nếu gia đình bạn có diện tích đất rộng rãi. Bạn nên đặt bể phốt ở phía trước sân hoặc trước nhà và thoát nước thải ra ở vườn sẽ vừa sạch sẽ và tốt cho phong thủy.
- Nếu gia đình bạn có diện tích hẹp thì nên đặt bể phốt ở dưới chân cầu thang. Điều này sẽ giúp giảm xung sát cho gia đình.
Đặc điểm của nhà vệ sinh bán tự hoại là gì
Về thiết kế phụ thuộc vào nhu cầu sinh hoạt của mỗi gia đình để có những thiết kế khác nhau. Tuy nhiên về cơ bản cũng tương đối giống nhau.
Bể tự hoại được xây dựng bằng bê tông cốt thép đúc sẵn hay bể bê tông cốt thép đổ tại chỗ… Tất cả đều cần phải được xây dựng kín, khít, đảm bảo độ an toàn về mặt kết cấu công trình. Nắp bể tự hoại cần phải có 2 lỗ ở trên ống dẫn nước thải vào và ra khỏi bể để quản lý, kiểm tra hút cặn. Chiều rộng lỗ hút cặn tối thiểu là 200mm, phải được đậy kín bằng nắp đan BTCT hay chất dẻo gắn bằng keo.
Nếu xây bể tự hoại bằng gạch, cần xây gạch đôi khoảng 220mm hoặc dày hơn, xây bằng gạch đặc. Với những bể có kích thước lớn cần có biện pháp gia cố đảm bảo kết cấu, cả 2 mặt đều phải trát 2 lớp xi măng cát vàng. Bên ngoài đánh xi măng nguyên chất chống thấm. Đáy bể phải làm bằng BTCT, đổ liền khối với dầm bao quanh chu vi bể ở chân tường. Sau khi hoàn tất công trình cần kiểm tra bể rò rỉ , cho nước vào đầy bể, để tránh hiện tượng đẩy nổi do nước ngầm làm di chuyển nứt vỡ bể.
Tất cả các loại bể tự hoại đều cần phải hút bùn. Thời gian hút phụ thuộc vào số lượng người dùng bể, tuy nhiên theo kinh nghiệm của những chuyên gia nên hút bùn theo định kỳ 3 năm một lần. Bể tự hoại càng lớn thì chu kỳ hút bùn càng tăng, phải tiến hành hút bùn khi chiều sâu lớp bùn dưới đáy bể lớn hơn 40 cm, chiếm 1/3 chiều sâu hữu ích đáy bể. Khi hút bùn cần để lại một phần bùn cũ để duy trì lượng vi sinh vật kỵ khí trong bể, ngoài ra không nên hút bùn vào thời điểm nước ngầm cao hơn đáy bể, để tránh áp lực đẩy nổi có thể làm vỡ, nứt bể.
Xem thêm bài viết mới: Wibu chúa là gì ? Vì sao wibu bị kì thị ?
Cấu tạo của nhà vệ sinh bán tự hoại là gì
Bể tự hoại bên dưới
Bể tự hoại (hay còn gọi là bể phốt) là bể xây ngầm bên dưới có chức năng đựng chất thải được thải xuống. Nó thường có 3 ngăn hoặc 2 ngăn:
- Bể phốt 2 ngăn gồm: ngăn chứa có kích thước lớn, chiếm ít nhất 2/3 dung tích bể, ngăn lắng chiếm 1/3 dung tích bể.
- Bể phốt 3 ngăn gồm: ngăn chứa có dung tích tối thiểu 1/2 dung tích bể, 2 ngăn lắng, mỗi ngăn chiếm 1/4 dung tích bể.
Bể được xây bằng gạch, phía trên bể có nắp đậy với ống chờ để nối với bồn cầu.
Ngoài bể phốt, ngày nay người ta còn dùng 1 đồ dùng khác thay thế đó là bồn tự hoại. Loại bồn này làm bằng nhựa HDPE bền chắc, có đủ tính năng như 1 bể phốt cùng với đó là ưu điểm về khả năng xử lý chất thải và bảo vệ môi trường.
Nhà vệ sinh bên trên
Nhà vệ sinh được xây dựng phía bên trên của bể phốt và đất nền. Ở vùng nông thôn vẫn tồn tại một số nhà vệ sinh bằng nứa nhưng đang ngày càng giảm dần và thay thế bởi nhà vệ sinh xây gạch. Bên trong nhà vệ sinh, sàn và tường được ốp gạch hoa để dễ vệ sinh, lau chùi, mái bằng hoặc cũng có thể là mái tôn lợp. Sàn nhà vệ sinh tự hoại có độ dốc về góc có lỗ thoát sàn để khi tắm rửa, nước từ sàn nhà chảy xuống lỗ thoát một cách dễ dàng.
Thiết bị vệ sinh
Tùy theo diện tích và cách bố trí của gia chủ mà trong nhà vệ sinh tự hoại có các thiết bị vệ sinh khác nhau. Nếu chỉ là nhà vệ sinh đơn thuần thì chỉ có bồn cầu và chậu rửa hoặc vòi rửa, còn nhà vệ sinh kết hợp nhà tắm sẽ có cả sen vòi, sen tắm, bồn tắm, tủ gương, gương và nhiều vật dụng, thiết bị khác nữa.
Hệ thống đường ống
Hệ thống đường ống nối bồn cầu với bể phốt, nối sàn nhà vệ sinh tới cống hoạt nước. Ngoài ra còn 1 ống thông hơi nối từ bể phốt thông ra bên ngoài, cao hơn mái nhà vệ sinh khoảng 40cm, phía trên có cút chữ T để hơi thoát ra ngoài và vật lạ không rơi vào đường ống.
Có mấy loại bể tự hoại?
Tùy theo yêu cầu của chất lượng nước sau khi qua bể tự hoại. Mà được chia thành 2 loại:
Bể tự hoại không có ngăn lọc
Bể tự hoại không có ngăn lọc là loại được sử dụng rộng rãi hiện nay. Nó là bể phốt 1,2,3 ngăn. Bể này có thể xử lý toàn bộ nước thải hay xử lý nước phân tiểu. khi nước thải chảy vào bể nó được làm sạch nhờ hai quá trình chính là quá trình lắng tĩnh và lên men.
Ưu điểm:
Ưu điểm lớn nhất của loại bể này là hiệu quả giữ cặn cao, kết cấu đơn giản dễ quản lý, giá thành rẻ.
Nhược điểm:
- Khi bể bị rò rỉ do thi công kết cấu không tốt sẽ ảnh hưởng tới tính bền vững của ngôi nhà.
- Nhược điểm lớn nhất của bể này không có ngăn lọc là làm sạch nước thải không hoàn toàn. Nước ra khỏi bể vẫn còn mang theo cặn của lớp váng cặn rơi xuống.
Bể tự hoại có ngăn lọc
Bể này có ngăn lọc giống như bể tự hoại không có ngăn lọc và có thêm một ngăn lọc ở cuối. Bể có ngăn lọc cũng xử lý toàn bộ nước thải chảy vào bể và cũng được làm sạch bởi 2 quá trình là quá trình lắng tĩnh và lên men. Nhưng bể có ngăn lọc xử lý tốt hơn nhờ có ngăn lọc và nước được xử lý trong hơn khi thải ra ngoài theo mạng lưới thoát nước. Có thể là bể tự hoại 3,4, 5 ngăn.
Ưu điểm:
- Nước ra khỏi bề trong hơn, vi trùng còn lại ít hơn so với bể không có ngăn lọc
- Và ưu điểm lớn nhất của loại bể này có ngăn lọc là hiệu quả lọc cặn bẩn tốt nhờ có ngăn lọc.
Nhược điểm:
- Giá thành xây dựng cao
- Quản lý phức tạp do phải thau rửa định kỳ lớp vật liệu lọc.
- Độ sâu chôn ống thoát nước sau bể lớn do nước thoát ra ở đáy bể.
Lưu ý khi sử dụng nhà vệ sinh bán tự hoại là gì
Khi sử dụng nhà vệ sinh tự hoại, người dùng cần chú ý các điểm sau:
- Không để rác vào trong bồn cầu để tránh gây tắc nghẽn. Nếu tắc nghẽn bồn cầu, việc xử lý sẽ mất thời gian, công sức và chi phí. Tắc nghẽn sẽ khiến mùi hôi từ bể phốt bốc lên gây khó chịu.
- Khi bể phốt đầy, cần sử dụng dịch vụ hút bể phốt để tiếp tục sử dụng.
- Vệ sinh thiết bị nhà tắm, nhà vệ sinh thường xuyên bằng chất tẩy rửa chuyên dụng hoặc nguyên liệu tự nhiên để duy trì độ bền, đẹp của thiết bị.
Nguyên lý làm việc của nhà vệ sinh tự hoại
Đầu tiên chúng ta cần đi tìm hiểu nguyên lí và cách thức hoạt động của nhà vệ sinh tự hoại trước để có những hiểu biết về kết cấu khi bắt đầu xây dựng.
Sau khi chúng ta đi vệ sinh hoặc tắm rửa, giặt giũ xong và ấn nước xả thải (với loại bồn cầu ngồi) và dội nước với loại bồn cầu ngồi xí xổm (với trường hợp đi vệ sinh) thì nước thải từ bồn cầu của nhà vệ sinh sẽ được dẫn theo một đường ống thoát vào ngăn chứa hay còn gọi là bể phốt hay hầm bể phốt.
Tại ngăn chứa của hầm tự hoại, nước thải sẽ được xử lý sinh học bằng các vi sinh vật yếm khí, các chất cặn bã có trong nước thải sẽ được lên men và sau đó thì lắng xuống đáy bể, còn nước cùng các tạp chất nhẹ sẽ được tách riêng và tiếp tục chảy sang các ngăn lắng và ngăn lọc với loại bể tự hoại 3 ngăn hoặc ngăn lắng (với bể tự hoại 2 ngăn) trước khi thải ra ngoài môi trường.
Đường ống dẫn từ miệng bồn cầu xuống đến bể chứa và từ bể chứa sang các ngăn lắng, ngăn lọc dựa theo nguyên lý chảy tràn do chênh lệch mực nước, nước thải sẽ được dẫn sang ngăn lắng hoặc lọc theo hướng từ dưới lên.
Tại ngăn chứa của bể phốt sẽ tập trung tất cả lượng nước thải sinh hoạt (nước giặt, tắm, rửa, nước vệ sinh….) và lượng nước sau xử lý đấu nối hệ thống cống chung và chảy ra ngoài môi trường các chất cặn bã trong bể phốt sẽ lắng xuống dưới và trở thành bùn bể phốt.
Sau một quá trình sử dụng, để tăng được tuổi thọ và thời gian sử dụng cho công trình nhà vệ sinh và đảm bảo công trình nhà vệ sinh hoạt động tốt nhất, sau 1 – 2 năm với các bể phốt thông thường tại các hộ gia đình nên được hút bể phốt theo định kỳ.
Hướng dẫn cách xây dựng nhà vệ sinh tự hoại đơn giản
Với phần trên của nhà vệ sinh tự hoại thì chúng ta có thể thiết kế và xây dựng sao cho phù hợp với diện tích của khu đất ngoài ra còn phù hợp với các yếu tố phong thủy nhà vệ sinh. Tường và nền nhà vệ sinh nên tiến hành ốp đá hoa để đảm bảo vệ sinh và tăng tính thẩm mỹ cho công trình, nếu có điều kiện bạn thể lắp đặt thêm gương, bình nóng lạnh trong nhà vệ sinh cùng các đường ống nước sao cho tiện nhất trong quá trình sử dụng.
Trong quá trình xây dựng nhà vệ sinh tự hoại thì phần quan trọng nhất và bạn nên lưu tâm đó là phần thiết kế và xây dựng bể tự hoại hay hầm tự hoại.
Bể tự hoại có thể được xây bằng các chất liệu khác nhau như: gạch, bê tông cốt thép đúc sẵn hay bê tông cốt thép đổ tại chỗ. Bể phốt cũng có thể chế tạo sẵn bằng các vật liệu siêu bền có tính chống thấm, chống hợp chất hóa học tốt như: Composit, HDPE,…
Để đảm bảo khả năng hoạt động ổn định cho công trình, tránh việc bể hầm cầu bị thấm hoặc rò rỉ nước ra bên ngoài khi chưa được xử lý thì yêu cầu bể phải được xây dựng kín, khít, đảm bảo độ an toàn về mặt kết cấu công trình, ngay cả trong điều kiện bể có đầy nước hay không chứa nước, chịu được các tác động ngoại cảnh như sức nặng từ nhà vệ sinh bên trên, giao thông, nước ngầm, sự dịch chuyển địa chất và tác động bên trong như: áp lực khí thoát ra trong quá trình phân hủy,…
Để đảm bảo an toàn, tránh tình trạng nổ bể phốt thì nắp bể tự hoại cần phải có ít nhất 2 lỗ ở trên ống dẫn nước thải vào và ra khỏi bể để quản lý (kiểm tra, hút bể phốt khi cần).
Chiều rộng lỗ hút tối thiểu là 200 mm, lỗ hút phải được đậy kín, khít bằng nắp đan BTCT hay chất dẻo, gắn bằng keo, gioăng cao su hay bắt ren với phần vỏ bể.
Trường hợp nếu nắp bể tự hoại đặt thấp hơn mặt đất, phải có cả cổ nắp đan (cổ nắp đan nên được xây bằng gạch, BTCT hay chế tạo sẵn bằng chất dẻo).
Đối với nhà vệ sinh tự hoại có bể chứa được xây bằng gạch
- Bể chứa của nhà vệ sinh tự hoại phải được xây tường đôi có độ dày khoảng 220 mm hoặc dày hơn thì càng tốt.
- Gạch xây tường bể phốt nên xếp một hàng dọc lại một hàng ngang, xây bằng gạch đặc M75 (cấp độ bền B5) và vữa xi măng cát vàng M75, mạch vữa phải no, độ dày đồng đều, miết kỹ.
- Các bể kích thước lớn phải có biện pháp gia cố bằng thép đổ bê tông đảm bảo kết cấu cho toàn bộ công trình.
- Cả mặt trong và mặt ngoài bể phốt phải được trát 2 lớp vữa xi măng cát vàng M75, miết thật kỹ, ngoài cùng thì đánh màu xi măng nguyên chất chống thấm (toàn bộ chiều cao bể và mặt trong đáy bể). Việc quét lớp xi măng chống thấm để hạn chế sự khuếch tán hơi nước trong bể gây ra mùi hôi cho công trình nhà vệ sinh tự hoại.
- Tại các góc bể hầm cầu phải được trát nguýt góc. Đặt các tấm lưới Inox hay thép chống nứt, thấm vào trong lớp vữa trong khi trát mặt trong tường bể, một phần lưới nằm trên đáy bể ít nhất là 20cm.
- Nếu như mực nước ngầm quá cao, bạn nên chèn thêm một lớp đất sét dày khoảng 15 cm xung quanh bể.
- Đáy bể phải được làm bằng BTCT, đổ liền khối với dầm bao quanh chu vi bể ở chân tường, chiều cao tối thiểu 10cm để tăng khả năng chống thấm.
- Các chi tiết ống qua tường phải được hàn sẵn và chèn kỹ bằng bê tông sỏi nhỏ M200 (cấp độ bền B15), hoặc bằng gioăng cao su chịu nước.
- Các phần kim loại ở trong hầm bể phốt phải được sơn chống rỉ 2 lớp ngay sau khi lắp đặt.
- Sau khi bạn hoàn tất việc thi công, phải kiểm tra bể rò rỉ bằng cách cho nước vào đầy bể và theo dõi 1,2 hôm trước khi tiến hành xây dựng phần trên của nhà vệ sinh tự hoại. Việc đổ nước vào đầy bể ngoài việc kiểm tra xem bể có bị rò rỉ không thì còn là để tránh hiện tượng đẩy nổi do nước ngầm làm di chuyển, nứt, vỡ bể.
Cách lưu ý trong quá trình sử dụng nhà vệ sinh tự hoại
Với hầm bể phốt của nhà vệ sinh tự hoại thì vi khuẩn yếm khí có trong bùn bể phốt là rất quan trọng, ảnh hưởng đến 80% hiệu quả cũng như tuổi thọ của nhà vệ sinh tự hoại.
Trong thời gian đầu khi chất thải đổ xuống bể chứa của hầm tự hoại, các vi khuẩn yếm khí chưa có nhiều nên quá trình phân hủy diễn ra khá chậm, nước thải ra ngoài môi trường đôi khi vẫn còn lẫn phân và thường có mùi hôi. Để có thể rút ngắn thời gian này bạn có thể đổ vào bể hợp chất vi sinh có chứa các vi khuẩn yếm khí để tăng tốc quá trình phân hủy, giảm thiểu mùi hôi cho nhà vệ sinh tự hoại.
Tuyệt đối không được xả vào bể tự hoại các chất thải như: nước mưa (hoặc các loại nước có nồng độ axit cao), nước xả rửa bể bơi, các loại vải nhựa, cao su, kim loại, chất thải dầu mỡ, các hợp chất dễ cháy nổ, chất khử trùng, khử mùi, chất kháng sinh, hóa chất diệt cỏ và trừ sâu,… tóm lại là các hợp chất có khả năng làm chết và giảm số lượng vi khuẩn yếm khí có trong bể hầm cầu.
Mặc dù bùn bể phốt và các vi khuẩn yếm khí rất quan trọng trong quá trình phân hủy chất thải và quyết định đến sự hoạt động của hệ thống nhà vệ sinh tự hoại nhưng nếu lượng bùn này quá nhiều thì sẽ không hề tốt chút nào cả. Để có thể giúp hầm bể phốt hoạt động tốt nhất thì với các bể phốt nhỏ tại các hộ gia đình thì nên thực hiện thông hút bể phốt khoảng 3 – 3.5 năm / lần.
Với các bể tự hoại có kích thước lớn thì chu kỳ hút bùn bể phốt có thể dài hơn từ 5-6 năm/ lần.
Chúng ta sẽ thực hiện việc hút bể phốt khi chiều sâu lớp bùn ở đáy bể > 40 cm (chiếm 1/3 chiều sâu hữu ích trong bể) hoặc khi chiều dày lớp váng nổi > 20 cm.
Khi hút bùn bể tự hoại, phải để lại một phần bùn bể phốt cũ khoảng từ 10 – 20% để duy trì một lượng vi sinh vật kỵ khí trong bể, tuyệt đối không hút hết nước ra khỏi bể. Tránh hút bùn bể phốt vào thời gian mực nước ngầm cao hơn đáy bể để tránh áp lực đẩy nổi có thể làm vỡ, nứt bể và các công trình lân cận.
Việc hút bùn bể phốt nên được thực hiện bởi các công ty hút bể phốt Sạch có uy tín, làm việc chuyên nghiệp để đảm bảo cho công trình, tránh việc thuê phải các công ty làm ăn chộp giật sẽ dẫn đến việc hút không sạch và làm hư hại đến các công trình xung quanh. Sau khi tiến hành hút bể phốt thì lượng bùn thải cần phải được xử lý theo đúng quy trình và tập kết tại nơi quy định tránh gây ô nhiễm môi trường.
Bài viết trên là những chia sẻ về cấu tạo nhà vệ sinh tự hoại phổ biến hiện nay, là tất cả thông tin về nhà vệ sinh tự hoại với đầy đủ tiêu chuẩn nhất, hy vọng sau bài viết các bạn có thể nắm được nhà vệ sinh bán tự hoại là gì và xây dựng một nhà vệ sinh đơn giản, tiết kiệm, hiệu quả nhất. Đừng quên dọn dẹp nhà vệ sinh thường xuyên cũng như hút bể phốt định kì.
